Cây Hy thiêm là thảo dược được mọi người sử dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh xương khớp, bệnh ngoài da,... Đó là dược liệu như thế nào mà được nhiều người ưa chuộng như vậy? Mời bạn đọc theo dõi bài viết dưới đây để hiểu biết thêm về loại thảo dược quý này nhé.
1. Mô tả cây hy thiêm
Cây Hy thiêm có tên khoa học là Siegesbeckia orientalis L. họ Cúc (Asteraceae) hay còn có tên dân gian khác là cỏ dĩ, cứt lợn, hy thiêm thảo, hy tiên, niêm hồ thái, chư cao, cây chó đẻ, nụ áo rìa,... Cây Hy thiêm có đặc điểm như sau:
1.1. Đặc điểm của cây
Hy thiêm là cây thân cỏ sống hàng năm, cao khoảng 30 - 40 cm đến 1 m, có nhiều cành. Thân cây rỗng ở giữa, đường kính khoảng 0,2 cm đến 0,5 cm. Thân và cành có lông. Lá mọc đối, hình quả trám, mép lá có răng cưa thô, 3 gân chính tỏa ra từ gốc.
Cụm hoa hình đầu, hoa màu vàng mọc ở kẽ lá hoặc đầu cành. Lá bắc có lông dính. Quả bế, hình trứng, nhẵn, màu đen.
1.2. Phân bố
Hy thiêm thuộc loại cây thảo, sống hàng năm, thường mọc ở những nơi đất ẩm ướt và màu mỡ, trên các nương rẫy, bờ bãi ven đường, bãi sông, thung lũng.
Cây Hy thiêm phát hiện đầu tiên ở miền Nam Trung Quốc. Ở Việt Nam, cây phân bố ở khắp các tỉnh miền núi nước ta. Cây chủ yếu mọc nhiều ở các tỉnh miền núi phía Bắc như tỉnh Hòa Bình, Lào Cai, Hà Giang, Yên Bái, Lai Châu,...
1.3. Bộ phận dùng làm thuốc
Cây Hy thiêm thảo có thể sử dụng tất cả các bộ phận trừ rễ của cây để làm thuốc.
1.4. Thu hái – Sơ chế
Thu hái
Tùy vào từng khu vực, Thảo dược Hy thiêm được thu hái vào tháng 4 - 5. Đây là thời điểm khi cây chưa ra hoa - thời điểm thích hợp để thu hoạch
Sơ chế
Phơi trong mát hay ngoài nắng hoặc sấy đến khô từ 50°C đến 60°C, bó thành từng bó nhỏ.
1.5. Bảo quản
Sau khi sơ chế nên bó dược liệu thành từng bó nhỏ và cần bảo quản ở những nơi khô ráo, thoáng mát, tránh độ ẩm cao. Thường xuyên dược liệu ra phơi khô để tránh nấm mốc.
1.6. Thành phần hóa học của cây hy thiêm
Thành phần trong cây Hy thiêm bao gồm nhiều hoạt chất có lợi cho cơ thể như Darutin, Daturosid, Diterpen, Orientin, Darutigenol, Alcaloid, Melampolid, tinh dầu...
Trong đó, chất đắng Darutin - dẫn xuất của acid salicylic - là thành phần có khả năng kháng viêm, hạ huyết áp và giãn cơ.
2. Tác dụng của cây hy thiêm
Cây Hy thiêm được chứng minh tác dụng cả trong Y học cổ truyền cũng như Y học hiện đại, cụ thể như sau:
2.1. Theo Y học cổ truyền
Tính vị, quy kinh
Tính vị: Hy thiêm có vị đắng, cay, có tính hàn không ấm và có ít độc.
Quy kinh: Quy vào 2 kinh là can và thận
Tác dụng dược lý
Hy thiêm được biết đến với những công dụng như thanh nhiệt, giải độc trừ phong thấp, chống viêm, lợi gân cốt,...
Chủ trị
Đau lưng, mỏi gối, xương khớp, chân tay tê buốt, phong thấp, viêm đa khớp dạng thấp. Dùng ngoài, lá đắp chữa mụn nhọt, lở ngứa, ong đốt, rắn cắn.
2.2. Theo Y học hiện đại
Theo nhiều nghiên cứu dược lý của y học hiện đại đã cho thấy, Hy thiêm có tác dụng hạ acid uric do ức chế xanthin oxidase. Dược liệu được sử dụng để chống tăng acid uric, phòng tái phát gout cấp và hạn chế biến chứng trên bệnh nhân Gout.
Các thực nghiệm còn đưa ra tác dụng chống viêm và giảm đau trong gout cấp đối với những bệnh nhân có chống chỉ định hoặc không đáp ứng với các thuốc chống viêm không steroid, colchicin hay corticosteroid.
Chiết xuất của Hy thiêm chứa Daturosid và Orientin có khả năng ức chế miễn dịch và làm giãn tĩnh mạch.
Hàm lượng kirenol trong rễ Hy thiêm thảo có tác dụng chống lại vi khuẩn gram dương (Staphylococcus cholermidis, Staphylococcus aureus và Acinetobacter baumannii)
2.3. Cách dùng và liều lượng
Hy thiêm thường được dùng dưới dạng thuốc sắp, đắp ngoài da, tán thành bột mịn,... và dùng với liều lượng từ 9g đến 12g.
3. Các bài thuốc chữa bệnh từ cây hy thiêm
Nếu bạn đang mắc các chứng bệnh liên quan đến cơ, xương khớp,... thì việc sử dụng các bài thuốc từ dược liệu Hy thiêm là một trong những lựa chọn. Dưới đây là một số bài thuốc mà người bệnh có thể tham khảo:
3.1. Bài thuốc chữa phong thấp
Cách thực hiện bài thuốc chữa phong thấp như sau:
Chuẩn bị Hy thiêm thảo 100g, Thiên niên kiện 50g và 1 lít rượu trắng. Đem tất cả các nguyên liệu nấu thành cao. Chia 2 lần uống trong ngày. Dùng thuốc trước khi ăn trưa và tối.
3.2. Bài thuốc chữa bệnh Gout
Thành phần daturosid, orientin, 3,7 – dimethyl quercetin có trong cây hy thiêm giúp đào thải lượng axit uric dư thừa ra ngoài cơ thể.
Để sử dụng hy thiêm thảo chữa bệnh Gout người bệnh tham khảo cách sử dụng sau: chuẩn bị 100g cây Hy thiêm thảo, 50g Thiên niên kiện và 1 lít rượu trắng. Đem nấu thành cao. Mỗi lần một ly nhỏ trước bữa ăn trưa và tối.
3.3. Bài thuốc chữa xương khớp
Hy Thiêm được biết đến với những tác dụng điều trị bệnh xương khớp như viêm khớp, thoái hóa cột sống, đau lưng,...
Bài thuốc số 1:
Chuẩn bị bột Hy thiêm 10g, bột Thiên niên kiện 3g, bột Xuyên khung 2g.
Đem trộn đều tất cả các nguyên liệu, vo viên nhỏ lại dùng để uống mỗi ngày. Người bệnh nên dùng mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 5 viên trước khi ăn khoảng 1 tiếng.
Bài thuốc số 2:
Chuẩn bị 4g Hy thiêm. Đem sắc Hy thiêm với 2 lít nước. Sau đó thêm đường đen, cô lại thành cao. Chia làm 2 lần uống trong ngày, mỗi lần 1 chén nhỏ.
3.4. Bài thuốc trị chứng tiêu chảy do cảm phong hàn
Dùng Hy thiêm thảo tán bột trộn hồ giấm làm viên và uống 30 viên với nước.
3.5. Bài thuốc chữa bán thân bất toại
Dùng cành và lá non Hy thiêm thảo thu hái trước khi ra hoa sao vàng, tán bột, gia thêm mật làm thành viên hoàn to bằng hạt đậu.
Mỗi ngày dùng uống 2 - 4 viên, nếu uống được rượu có thể cho thêm rượu để chiêu thuốc. Uống thuốc sau bữa ăn chính.
3.6. Bài thuốc trị ung nhọt sưng độc
Chế biến Hy thiêm thảo bằng cách phơi khô tán bột. Sau đó, uống hết hợp với rượu trắng. Khi cơ thể bắt đầu chảy mồ hôi thì tác dụng của Hy thiêm đã có tác dụng.
3.7. Bài thuốc trị đau đầu cảm mạo
Chuẩn bị 12g Hy thiêm, 12g Tía tô và 8g Hành.
Các dược liệu được rửa sạch và để ráo. Đem tất cả các nguyên liệu sắc với 1 lít nước, sắc lửa nhỏ đến khi nước còn khoảng một nửa thì tắt bếp. Thuốc uống trong ngày, người bệnh nên chia 2 lần để sử dụng. Uống trước khi ăn. Người bệnh nên dùng liền trong 5 ngày sẽ thấy tình trạng cảm cúm nhanh chóng biến mất.
3.8. Bài thuốc chữa mất ngủ
Để cải thiện tình trạng mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu,… thì người bệnh có thể áp dụng bài thuốc sau:
Chuẩn bị 20g Hy thiêm, 20g Hoa hòe, rửa sạch.
Cho tất cả nguyên liệu vào ấm đổ 1 lít nước, sắc còn 500mL, chia 3 lần uống trong ngày.
Sử dụng đều đặn sẽ giúp tình trạng mất ngủ của bạn được cải thiện.
3.9. Bài thuốc hỗ trợ tăng huyết áp
Cách thực hiện như sau:
Chuẩn bị 8g Hy thiêm, Thảo quyết minh và Hoàng cầm mỗi loại 6g, Trạch chi tử và Long đởm thảo mỗi loại 4g.
Đem sắc tất cả các nguyên liệu với 700mL nước, đun nhỏ lửa đến khi còn khoảng một nửa thì tắt bếp.
Uống sau ăn và chia 2 lần uống trong ngày.
Hãy kiên trì sử dụng để thấy được hiệu quả bạn nhé!
3.10. Bài thuốc trị rắn cắn
Đây là cách sơ cứu khi người bệnh bị rắn cắn, giúp ngăn ngừa độc tố từ rắn lan ra khắp cơ thể. Có thể sử dụng bằng cách nhai lá cây Hy thiêm rồi đắp lên vết thương. Sau đó, cần phải đưa người bệnh nhanh chóng đến bệnh viện.
3.11. Bài thuốc chữa ho có đờm, đau họng
Để chữa ho có đờm và đau họng thì người bệnh có thể tham khảo cách sau:
Chọn lá và cành non của cây Hy thiêm trước khi cây trổ hoa. Sau đó, đem phơi khô, sao vàng, tán bột. Trộn bột Hy thiêm với mật ong, vo viên. Khi dùng, người bệnh sử dụng 5g viên cùng nước sôi để nguội.
4. Tác hại của cây hy thiêm
Hy thiêm cũng giống như các thảo dược khác, nó có các ưu điểm rẻ tiền, an toàn, lành tính và không tác dụng không muốn. Tuy nhiên, Hy thiêm có thể gây ra ít tác dụng phụ nếu người bệnh sử dụng không đúng liều lượng.
5. Một số lưu ý khi sử dụng cây hy thiêm để có hiệu quả tốt nhất
Khi sử dụng hy thiêm thảo, bạn cần lưu ý những điều dưới đây:
Người có thể trạng âm hư nhưng không có phong thấp thì không nên sử dụng.
Không nên sử dụng sắt khi đang dùng Hy thiêm thảo.
Vì hy thiêm có tính hàn nên khi sử dụng nhiều sẽ dễ gây nôn mửa.
Cần phân biệt rõ cây Hy thiêm và cây cứt lợn. Hai thảo dược này có hình dáng giống nhau nhưng có vị hoàn toàn khác nhau nên người dùng cần chú ý và có thể tham khảo ý kiến của thầy thuốc.
Ngoài ra, chế độ ăn uống cũng giúp bệnh tình được cải thiện. Bổ sung các loại thực phẩm tốt cho xương khớp (rau có màu xanh đậm, trái cây có múi, sữa, ngũ cốc,…).
Hạn chế đồ ăn cay nóng, chiên xào, nhiều đường, muối, bia, rượu, chất kích thích.
Duy trì chế độ sinh hoạt khoa học, có thời gian nghỉ ngơi, tránh mang vác vật nặng quá sức.
Rèn luyện thể dục thể thao đều đặn giúp nâng cao thể lực, tăng cường sức mạnh cho xương khớp.
Nếu bệnh diễn biến nặng, người bệnh cần tới các cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Hy thiêm là vị thuốc được sử rộng rãi để điều trị các bệnh phong thấp, gout, tê mỏi chân tay, cảm mạo, rắn cắn,... Tuy nhiên, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về liều lượng và cách sử dụng phù hợp với từng người bệnh để đảm bảo an toàn và hiệu quả sử dụng.
Nếu bạn còn băn khoăn về tình trạng bệnh xương khớp, hãy liên hệ với chúng tôi theo hotline dưới đây để được chuyên gia tư vấn trực tiếp.
