Chìa vôi là vị thuốc được sử dụng nhiều trong y học cổ truyền, bởi có nhiều tác dụng tuyệt vời và lành tính. Vậy cụ thể, cây Chìa vôi là cây gì và được sử dụng trong những bệnh lý nào, cách sử dụng ra sao? Bạn đọc hãy cùng tìm hiểu với chúng tôi nhé.
1. Đôi nét về cây Chìa vôi
Ở Việt Nam, cây Chìa vôi còn được gọi là cây đau xương, bạch phấn đằng hay cây bạch liễm. Chìa vôi thuộc họ Nho (Vitaceae), có tên khoa học là Cissus modeccoides Planch. Cây có đặc điểm như sau:
1.1. Cách nhận biết cây chìa vôi
Dây Chìa vôi là một loại cây nhỏ, mọc leo, dài chừng 2 – 4m. Cây chìa vôi 4 cạnh, toàn thân nhẵn, có tua cuốn đơn, nhỏ hình sợi. Cành cây Chìa vôi có màu nhạt hơi đỏ hoặc màu xanh nước biển.
Lá cây Chìa vôi thuộc dạng lá đơn, xẻ thùy chân vịt, phía cuống lá hình tim, dài và rộng từ 6 tới 8 cm. Những lá gần gốc hầu như nguyên, hình mác. Lá phía trên chia 5 tới 7 thùy, dài gần bằng nhau, mép lá có răng cưa.
Hoa Chìa vôi màu vàng nhạt. Hoa mọc đối diện các lá thành ngu theo từng cụm, có cuống và ngắn hơn lá. Hoa nở từ tháng 4 tới tháng 6 trong năm.
Từ tháng 5 tới tháng 10 thì cây Chìa vôi đậu quả. Quả của cây có màu đen khi chín, dạng nang tròn, kích thước từ 5 tới 6 mm.
Củ Chìa vôi thường dính liền với gốc cây. Phần củ có kích thước bằng quả trứng gà; có hình tròn và hơi nhọn về phía hai đầu. Bên ngoài củ màu đen, còn bên trong màu trắng.
1.2. Phân loại cây Chìa vôi
Trong thực tế, cây Chìa vôi có rất nhiều loại. Trong đó có 3 loại điển hình là:
- Chìa vôi 4 cạnh
- Chìa vôi bò
- Chìa vôi Java
Mỗi loại sẽ có đặc điểm và công dụng riêng. Thông thường loại Chìa vôi có lá nguyên, hình tam giác và mọc so le nhau sẽ không có tác dụng chữa bệnh nên chúng ta sẽ không sử dụng loại này.
1.3. Phân bố
Cây Chìa vôi mọc hoang ở ven suối, rừng ẩm có ánh sáng, cũng gặp ở bờ bụi, hàng rào.
Cây phân bố nhiều ở Trung Quốc, Việt Nam, Lào, Campuchia và Thái Lan. Tại Việt Nam, cây Chìa vôi mọc hoang ở khắp các tỉnh miền Bắc và miền Nam.
Theo thời đại phát triển, số lượng Chìa vôi hoang bị giảm mạnh do sự thu hái không kiểm soát của người dân. Do vậy, có nhiều công ty dược đã quy hoạch trồng cây Chìa vôi để phục vụ cho nền y học cổ truyền.
1.4. Bộ phận dùng
Tất cả các phần của cây Chìa vôi như lá, thân, rễ củ đều được dùng để làm thuốc. Trong đó, phần rễ củ (Radix Cissi) hay được dùng trong các bệnh lý xương khớp.
1.5. Thu hái và sơ chế
Lá, thân và dây của cây Chìa vôi được thu hái quanh năm. Sau khi thu hái sẽ đem cắt ngắn, rửa sạch, sao nóng rồi phơi khô, khi dùng sẽ mang đi ngâm nước vo gạo hoặc tẩm rượu sao.
Rễ củ của cây Chìa vôi được thu hái vào mùa thu đông. Phần rễ củ này sau khi đào về được ngâm nước một đêm cho mềm, rồi thái mỏng, phơi khô.
Trước khi đem rễ củ của cây Chìa vôi ra sử dụng, chúng ta phải ngâm chúng qua nước vo gạo. Và khi làm thuốc, rễ củ của cây Chìa vôi được gọi là bạch liễm hay củ Chìa vôi.
1.6. Bảo quản
Dược liệu Chìa vôi sau khi đã được sơ chế khô cần bảo quản ở trong túi kín, để những nơi khô ráo, thông thoáng. Tránh những nơi ẩm thấp, ánh nắng mặt trời, hóa chất và mối mọt.
1.7. Thành phần hóa học của cây Chìa vôi
Theo nghiên cứu, thân cây Chìa vôi chứa hợp chất phenolic, acid amin, saponin và acid hữu cơ.
Trong khi đó, ngọn và lá non của cây có: nước 91,3%, glucid 5,4%, protid 1,4%, xơ 1,1%, tro 0,8%, carotene, vitamin C.
2. Cây chìa vôi có tác dụng gì?
Ngày nay, cây Chìa vôi được nghiên cứu và ứng dụng nhiều cả ở y học cổ truyền hay y học hiện đại. Bởi loài cây này có rất nhiều tác dụng đáng quý trong điều trị bệnh. Cụ thể:
2.1. Tác dụng của cây chìa vôi theo y học hiện đại
Qua nghiên cứu, các nhà khoa học phát hiện ra cây Chìa vôi có tác dụng như sau:
- Tác dụng kháng độc
- Tác dụng lợi tiểu, trị sỏi niệu
2.2. Công dụng của cây chìa vôi theo y học cổ truyền
Chìa vôi là cây thuốc có tác dụng rất đa dạng. Mỗi bộ phận của cây lại có một đặc tính và công dụng khác nhau. Cụ thể:
Tác dụng của lá Chìa vôi
Lá Chìa vôi có vị đắng, tính lạnh, có công dụng giải độc, tiêu thũng. Trong dân gian, thường dùng lá Chìa vôi chữa ung nhọt, lở ngứa, chai chân, bệnh lở ngứa.
Tác dụng của dây Chìa vôi
Dây Chìa vôi có vị ngọt, tính mát, hơi đắng. Vị dược liệu này có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán kết, hành huyết.
Dây Chìa vôi được dùng để chữa các bệnh như viêm thận, xương khớp cơ gân đau nhức, sưng hạch bạch huyết, rắn độc cắn, ung nhọt lở ngứa, …
Tác dụng của củ Chìa vôi
Củ Chìa vôi có vị hơi đắng, chua, tính bình có tác dụng thông kinh, tán huyết, lợi tiểu, tiêu độc, trừ tế thấp. Phần củ này được dùng trị bệnh như lá và dây của cây Chìa vôi.
>> Có thể bạn quan tâm đến tác dụng chữa đau lưng của Cây mật gấu: Hình ảnh, Tác dụng và lưu ý khi sử dụng.
3. Bài thuốc sử dụng cây Chìa vôi
Cây Chìa vôi nổi tiếng xa gần về tác dụng chữa bệnh xương khớp. Cụ thể:
3.1. Bài thuốc chữa thoát vị đĩa đệm
Khi kết hợp với các vị thuốc khác, cây Chìa vôi có tác dụng trị thoát vị đĩa đệm rất hiệu quả.
Bài thuốc 1
Một thang thuốc gồm: Dây Chìa vôi 40g, rau Dền gai 20g, cây Tầm gửi 20g, cây Cỏ xước 20g, Lá lốt 20g.
Các vị dược liệu đem đi rửa sạch, để ráo, thêm 1 lít nước sạch, đun nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 500ml thì tắt bếp. Mỗi ngày dùng một thang thuốc, chia 3 lần. Uống liên tục trong vòng 1 tháng.
Lưu ý: Uống trước bữa ăn khoảng 30 phút và nước khi nước thuốc vẫn ấm để thuốc phát huy hiệu quả tốt nhất.
Bài thuốc 2
Chuẩn bị: 1 nắm lá Chìa vôi
Cách dùng: Đem lá Chìa vôi đi rửa với nước sạch, sao nóng, rắc thêm một thìa muối trắng. Đổ hỗn hợp này ra một miếng vải sạch, bọc lại và đem đắp trực tiếp lên vùng bị đau nhức. Mỗi ngày đắp 2 lần sẽ giúp giảm đau nhức hiệu quả.
3.2. Bài thuốc chữa bệnh phong thấp
Dưới đây là một số bài thuốc được sử dụng để hỗ trợ điều trị bệnh phong thấp:
Bài thuốc 1
Một thang thuốc bao gồm: Dây Chìa vôi 20g, dây Đau xương 15g, Lá lốt 15g.
Các vị dược liệu đem đi rửa sạch, để ráo, sao vàng hạ thổ, sau đó đem sắc lấy nước uống. Mỗi ngày dùng 1 thang, chia đều 3 lần/ngày.
Bài thuốc 2
Một thang thuốc gồm: Dây Chìa vôi 20g, Bạch chỉ 10g, Quế chi 10g, cành Dâu 10g.
Các vị dược liệu đem đi rửa sạch, để ráo, thêm 1 lít nước sạch, đun nhỏ lửa cho đến khi còn khoảng 500ml thì tắt bếp. Mỗi ngày dùng một thang thuốc, chia 3 lần.
3.3. Bài thuốc trị đau nhức xương
Một thang thuốc gồm: Chìa vôi 20g, Lá lốt 15g.
Đem dược liệu đi rửa sạch, cho vào ấm sắc với khoảng 500ml nước, đun nhỏ lửa đến khi nước còn lại một nửa lượng nước. Mỗi ngày uống một thang, chia đều làm 3 lần.
3.4. Một số bài thuốc có dùng cây Chìa vôi
Ngoài trị các bệnh xương khớp, cây Chìa vôi còn có nhiều tác dụng khác như:
- Trị mụn nhọt ở lưng: Dùng nước trộn bột cây Chìa vôi đắp lên nhọt.
- Trị ung thũng: Cây Chìa vôi 50g, Lê lô 25. Nghiền nhỏ các loại dược liệu, sau đó đem hòa với rượu và dán vào phần ung thũng. Ngày thay 3 lần.
- Trị vết loét không liền miệng: Cây Chìa vôi, Xích liễm, Hoàng bá mỗi loại 12g. Đem 3 loại dược liệu trên đi sao và nghiền nhỏ. Sau đó trộn với 4g Kinh phân. Nấu nước hành để rửa vết loét rồi rắc hoặc đắp thuốc bột này lên.
- Trị chai chân mắt cá: Lá Chìa vôi tươi giã nát cùng với 1/3 râu tôm sống. Đắp hỗn hợp vào chỗ bị bệnh, dùng băng cố định. Ngày thay thuốc 1 lần.
4. Lưu ý khi sử dụng cây Chìa vôi để có tác dụng tốt nhất
Giống như các vị thuốc khác, cây Chìa vôi cũng có những điều cần chú ý để khi sử dụng cho kết quả tốt nhất:
- Không sử dụng cho phụ nữ có thai: Các bộ phận của cây Chìa vôi đều có tác dụng hành huyết, có thể gây sảy thai. Chính vì vậy, phụ nữ đang mang thai không nên sử dụng vị thuốc này.
- Không dùng thuốc với những người dị ứng với thành phần có trong cây Chìa vôi.
- Sử dụng đủ liệu trình: Đặc thù của hầu hết các loại thuốc nam là cho kết quả chậm nhưng an toàn và hiệu quả. Cây Chìa vôi cũng vậy, người bệnh nên dùng kiên trì đúng và đủ liệu trình để mang lại hiệu quả tối ưu nhất.
- Chú ý nâng cao sức khỏe: Để khỏi bệnh, người bệnh cần kết hợp giữa sử dụng thuốc và chế độ ăn uống, tập luyện thể thao hợp lý thì bệnh tật mới lùi nhanh.
Trên đây là những thông tin hữu ích nhất về cây thuốc Chìa vôi.
Qua bài viết này, hy vọng đã giúp Quý bạn đọc hiểu được cây Chìa vôi là cây thuốc gì, cũng như tác dụng và cách thức sử dụng chúng để mang lại hiệu quả tốt nhất. Bạn đang băn khoăn về bệnh xương khớp, hãy liên hệ với chúng tôi theo hotline dưới đây để được chuyên gia tư vấn trực tiếp.
Nếu bạn thấy bài viết này hay, đừng ngại like và chia sẻ đến mọi người xung quanh nhé! Chúng tôi xin cảm ơn bạn!
