Thuốc dexamethasone có tác dụng gì đối với cơ thể?

1. Dexamethasone là thuốc gì?

Dexamethasone là một corticosteroid tổng hợp tuyến thượng thận có đặc tính chống viêm mạnh. 

Dexamethasone được phát hiện vào năm 1957. Nó có cấu trúc tương tự như các corticosteroid khác như hydrocortisone và prednisone. Thuốc dexamethasone được FDA chấp thuận vào ngày 30 tháng 10 năm 1958.

Trong một thông báo cho thử nghiệm Đánh giá ngẫu nhiên liệu pháp COVID-19 vào ngày 16 tháng 6 năm 2020, dexamethasone được khuyến cáo sử dụng cho bệnh nhân COVID-19 có các triệu chứng hô hấp nghiêm trọng. 

2. Dạng thuốc và hàm lượng

Thuốc có thành phần chứa dexamethason được bào chế dưới nhiều dạng như thuốc tiêm, viên nén, thuốc dùng ngoài với hàm lượng khác nhau như 0,5mg; 0,75mg; 1mg; 2mg; 4mg; 5mg hoặc thuốc tiêm dexamethasone 4mg/1mL.

3. Cơ chế tác dụng của dexamethasone

Công dụng của thuốc dexamethasone là chống viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch. Cơ chế tác dụng của dexamethasone như sau:

Dexamethasone ảnh hưởng đến nhiều bước trong quá trình viêm, giúp tăng cường công dụng của chúng. Để phát huy tác dụng, phân tử steroid khuếch tán qua màng tế bào và liên kết với các thụ thể glucocorticoid, gây ra sự thay đổi cấu trúc trong thụ thể.

Phức hợp thụ thể-glucocorticoid có thể di chuyển vào nhân tế bào, nơi nó dime hóa và liên kết với các yếu tố đáp ứng glucocorticoid. Các yếu tố đáp ứng glucocorticoid liên kết với các gen ngăn chặn hoặc kích thích phiên mã, dẫn đến tổng hợp acid ribonucleic và protein; những hiệu ứng này tương ứng được gọi là biến đổi hoặc chuyển đổi.

Cuối cùng, các tác nhân này ức chế các yếu tố phiên mã kiểm soát tổng hợp các chất trung gian gây viêm, bao gồm đại thực bào, bạch cầu ái toan, tế bào lympho, tế bào mast và tế bào đuôi gai.

Một tác dụng quan trọng khác là ức chế phospholipase A2, chất này chịu trách nhiệm sản xuất nhiều chất trung gian gây viêm. 

Dexamethasone ức chế các gen chịu trách nhiệm biểu hiện của cyclooxygenase-2, nitric oxide synthase cảm ứng và các cytokine gây viêm, bao gồm yếu tố hoại tử khối u alpha và các interleukin khác nhau. 

Ngược lại, dexamethasone bắt đầu điều hòa lipocortin và annexin A1, một protein làm giảm tổng hợp prostaglandin và leucotrien, đồng thời ức chế hoạt động của cyclooxygenase-2 và làm giảm sự di chuyển của bạch cầu trung tính đến các vị trí viêm. Vì tác dụng của dexamethasone xảy ra trong tế bào nên tác dụng vẫn tồn tại, ngay cả khi không có phát hiện trong huyết tương.

4. Dược động học

• Thời gian tác dụng của Dexamethasone thay đổi tùy theo đường dùng do sự hấp thu khác nhau giữa các dạng thuốc, chẳng hạn như hấp thu qua đường tiêm bắp chậm hơn so với đường tiêm tĩnh mạch.
• Thuốc thường được thải trừ chủ yếu qua nước tiểu. 
• Thời gian bán hủy cuối cùng trung bình của viên nén 20mg uống là 4 giờ: Liều uống 1,5mg dexamethason có thời gian bán hủy là 6,6 ± 4,3 giờ, trong khi liều tiêm bắp 3mg có thời gian bán hủy là 4,2 ± 1,2 giờ.

5. Chỉ định của thuốc dexamethasone

Thuốc dexamethasone được chỉ định trong những trường hợp như sau:

• Viêm
• Phản ứng dị ứng
• Viêm khớp dạng thấp và các bệnh viêm khớp khác như viêm cột sống dính khớp, viêm khớp vẩy nến, viêm khớp dạng thấp vị thành niên và bệnh gout cấp tính.
• Bệnh về da: viêm da dị ứng, pemphigus, hồng ban da dạng nặng, viêm da tróc vảy, viêm da tiết bã nhờn nặng, bệnh vảy nến nặng hoặc bệnh nấm da.
• Tiền xử lý hóa trị liệu để giảm viêm và tác dụng phụ của thuốc ung thư
• Suy tuyến thượng thận.

6. Liều dùng và cách sử dụng

Liều dùng điển hình cho dexamethasone: 

Liều dùng dexamethasone phụ thuộc vào bệnh đang được điều trị và cách người bệnh đáp ứng thuốc, ví dụ:

• Người lớn: Uống 0,75mg đến 9mg/ngày.
• Trẻ em: Uống 0,02mg/kg đến 0,3mg/kg và ngày chia làm 3 hoặc 4 lần.

Cách sử dụng thuốc dexamethasone:

• Tuân theo chỉ định của bác sĩ.
• Uống thuốc sau khi ăn và không được uống thuốc khi đói.
• Đối với dạng viên hòa tan, bạn nên hòa tan hoàn toàn với nước và uống hết. Đối với viên nén, không nên bẻ hay nghiền nát mà hãy uống nó với một cốc nước.

7. Tác dụng phụ của dexamethasone

Giống như hầu hết các loại thuốc, dexamethasone và các steroid khác có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn. Rất ít bệnh nhân gặp phải tất cả các tác dụng phụ này. Trên thực tế, một số bệnh nhân dùng dexamethasone không gặp bất kỳ tác dụng phụ nào. 

Khả năng bạn gặp các tác dụng phụ do steroid có thể do dùng liều cao và dùng steroid trong thời gian dài. Dưới đây là một số tác dụng phụ của dexamethasone mà bạn có thể gặp:

7.1. Nhiễm trùng

Steroid ngăn chặn các tế bào bạch cầu tiếp cận các vị trí nhiễm trùng. Do đó, chúng có thể khiến các bệnh nhiễm trùng hiện tại trở nên tồi tệ hơn hoặc cho phép các bệnh nhiễm trùng mới xuất hiện. 

Bất kỳ loại thuốc nào ngăn chặn các phản ứng bình thường của hệ thống miễn dịch có thể khiến một người dễ bị nhiễm trùng. Do các tế bào không thoát ra khỏi dòng máu để xâm nhập vào các mô bị nhiễm bệnh nên lượng bạch cầu trong máu tăng lên. 

Bệnh nhân đang sử dụng dexamethasone có nguy cơ tăng nhiễm khuẩn, nhiễm virus và nhiễm nấm.

7.2. Ảnh hưởng đến tim mạch

Sử dụng dexamethasone và các steroid khác có thể gây ra tăng huyết áp; giữ muối và nước; bài tiết kali và canxi.

Những thay đổi này dễ xảy ra hơn khi dùng steroid với liều lượng lớn. Giữ muối có thể dẫn đến phù nề hoặc sưng tấy. Giữ nước và mất kali có thể là một vấn đề đối với những bệnh nhân có bệnh lý về tim, đặc biệt là suy tim sung huyết và huyết áp cao.

7.3. Tác dụng ngoài da

Bệnh nhân dùng dexamethasone có thể nhận thấy 

• Vết thương lâu lành hơn.
• Xuất hiện mụn trứng cá và phát ban. 
• Tăng tiết mồ hôi.

7.4. Tác dụng nội tiết

Dexamethasone có thể cản trở cách bệnh nhân chuyển hóa carbohydrate và có thể khiến lượng đường trong máu tăng lên. Điều này đặc biệt quan trọng ở những bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường.

7.5. Tác dụng tiêu hóa

Thuốc có thể làm tăng nguy cơ loét đường tiêu hóa. Vì vậy, những bệnh nhân bị loét dạ dày tá tràng, viêm túi thừa, viêm loét đại tràng nên thận trọng sử dụng thuốc để giảm thiểu nguy cơ thủng. 

Các tác dụng phụ trên đường tiêu hóa khác có thể thấy với liệu pháp dexamethasone là tăng hoặc giảm sự thèm ăn, bụng đầy hơi, buồn nôn,nôn mửa, nấc cụt và ợ chua.

7.6. Tác dụng cơ xương

Dexamethasone làm giảm hấp thu canxi và tăng bài tiết canxi. Do đó, chúng ảnh hưởng đến xương. Những tác động này có thể dẫn đến đau và loãng xương ở người lớn. 

7.7. Tác dụng lên nhãn khoa

Điều trị dexamethasone kéo dài có thể gây ra nhãn áp tăng cao có thể dẫn đến bệnh tăng nhãn áp, tổn thương thần kinh thị giác, nhiễm trùng mắt và bệnh đục thủy tinh thể. 

7.8. Tác dụng lên hệ thần kinh

Thuốc cũng có thể gây ra mất ngủ, cáu gắt, tâm trạng lâng lâng, thay đổi tính cách và trầm cảm nặng.

7.9. Phản ứng dị ứng

Các phản ứng dị ứng và quá mẫn với steroid có thể xảy ra ở những bệnh nhân mẫn cảm hoặc đã có phản ứng dị ứng với các loại thuốc khác. Các phản ứng dị ứng có thể bao gồm khó thở, đau cổ họng, sưng môi và lưỡi và nổi mề đay.

Ngoài các triệu chứng trên, người bệnh có thể xuất hiện dấu hiệu của ho, đau họng, khàn giọng và tăng cân.

8. Chống chỉ định

Trước khi điều trị bằng dexamethason, người bệnh mắc kèm các bệnh sau không nên sử dụng thuốc:

• Dị ứng với dexamethasone hoặc các thuốc thuộc nhóm corticoid.
• Bệnh zona, bệnh thủy đậu và bệnh sởi.
• Bệnh nhiễm trùng hoặc vết thương chưa lành.
• Bệnh gan hoặc bệnh thận.
• Người bệnh có tiền sử gặp các vấn đề sức khỏe tâm thần.
• Bệnh lao.
• Bệnh cao huyết áp, bệnh tim và đau tim.
• Bệnh tiểu đường.
• Bệnh tăng nhãn áp.
• Người bệnh có tuyến giáp kém hoạt động.
• Loãng xương.
• Viêm hoặc loét dạ dày.
• Bệnh nhược cơ.
• Người bệnh sử dụng vắc xin sống.
• Phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú.

9. Thận trọng

Thận trọng sử dụng thuốc cho người già bởi đây là đối tượng có dễ gặp các tác dụng phụ của thuốc. Do đó, liều cho người cao tuổi có thể được thay đổi sao cho phù hợp với tình trạng của người bệnh.

10. Tương tác thuốc

Một số thuốc có thể ảnh hưởng đến tác dụng của dexamethasone hoặc nó ảnh hưởng ngược lại với các thuốc đó, chẳng hạn như:

• Thuốc kháng sinh, thuốc chống nấm làm tăng nồng độ của dexamethasone trong cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ dẫn đến tác dụng phụ của thuốc.
• Thuốc chống đông máu có thể bị giảm tác dụng khi sử dụng với dexamethasone và tăng nguy cơ đông máu và đột quỵ.
• Thuốc giảm cholesterol làm giảm hấp thu thuốc dexamethasone.
• Thuốc chữa hội chứng Cushing sử dụng cùng dexamethasone làm giảm lượng dexamethasone tự nhiên trong cơ thể.
• Thuốc tiểu đường: Dexamethasone làm tăng lượng đường trong máu của người bệnh.
• Thuốc tim dùng cùng dexamethasone có thể làm tăng nguy cơ nhịp tim không đều do nồng độ kali thấp.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen, naproxen, aspirin,...: Làm tăng nguy cơ đau dạ dày.
• Vắc xin: Sử dụng thuốc này cùng dexamethasone có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch của người bệnh.
• Thalidomide: Kết hợp với dexamethason có thể gây hoại tử biểu bì nhiễm độc.

11. Quá liều và xử trí

Khi quá liều dexamethasone, người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng như nhịp tim không đều, co giật, phản ứng dị ứng nghiêm trọng, khó thở, nổi mề đay hoặc sưng cổ họng và lưỡi.

Nếu các triệu chứng này trở nên nghiêm trọng, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế để khám và điều trị kịp thời.

12. Mọi người thường hỏi về dexamethasone

Dưới đây là một số câu hỏi mà nhiều người thắc mắc khi sử dụng dexamethasone:

Điều gì xảy ra khi bạn ngừng dùng dexamethasone?

Ngừng thuốc đột ngột có thể gây chán ăn, khó chịu ở dạ dày, nôn mửa, buồn ngủ, lú lẫn, nhức đầu, sốt, đau khớp và cơ, bong tróc da và sụt cân. Do đó, người bệnh cần tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ để tránh các tác dụng phụ.

Có thuốc thay thế dexamethasone không?

Các nhà nghiên cứu cho biết hydrocortisone, prednisone, methylprednisolone có thể được sử dụng thay thế cho dexamethasone để điều trị.

Dexamethasone được sử dụng trong điều trị các chứng viêm và ức chế miễn dịch. Tuy nhiên, người bệnh cần thận trọng khi sử dụng thuốc này để tránh các tác dụng phụ mà thuốc gây ra, đặc biệt người bệnh viêm xương khớp.

Nếu bạn có thắc mắc hay băn khoăn về bệnh viêm xương khớp, hãy liên hệ theo hotline dưới đây để được chuyên gia tư vấn.

0961.666.383