Thuốc gây loãng xương là một trong những nguyên nhân phổ biến mà người người gặp phải. Người bệnh sử dụng các thuốc này có thể tăng cao nguy cơ loãng xương như thuốc rối loạn nội tiết, thần kinh trung ương, miễn dịch, tim mạch và tiêu hóa. Cùng Khỏe Xương Khớp tìm hiểu về những loại thuốc này trong bài viết dưới đây.
1. Các thuốc gây loãng xương độ 2 (loãng xương thứ phát)
Loãng xương độ 2 do thuốc là phổ biến và có thể do nhiều tác nhân dược lý khác nhau, bao gồm những thuốc được sử dụng để điều trị các rối loạn nội tiết, thần kinh trung ương, miễn dịch, tim mạch và tiêu hóa. Cụ thể như sau:
1.1. Thuốc điều trị rối loạn nội tiết
Loãng xương do glucocorticoid (GC) là dạng loãng xương thứ phát phổ biến nhất. Một cách để nhận biết là GC thường được sử dụng cho những bệnh nhân bị rối loạn viêm và tự miễn dịch là nguyên nhân gây loãng xương.
Bệnh viêm loét đại tràng (IBD), viêm khớp dạng thấp (RA) và lupus ban đỏ hệ thống (SLE) có liên quan đến mất xương do hệ thống giải phóng các cytokine gây viêm có ảnh hưởng đáng kể đến quá trình tái tạo xương.
Glucocorticoid có cả tác động trực tiếp và gián tiếp đến chuyển hóa xương.
Việc sử dụng glucocorticoid có liên quan đến các tác dụng phụ, bao gồm loãng xương. Liều dùng tích lũy và thời gian tiếp xúc với glucocorticoid là những yếu tố quyết định nguy cơ gãy xương.
Bằng cách ngăn chặn các hoạt động của vitamin D đối với sự hấp thụ canxi, glucocorticoid có thể gây ra giảm canxi huyết thanh thoáng qua và tăng nhẹ nồng độ hormone tuyến cận giáp (PTH) trong huyết thanh.
Glucocorticoid gây loãng xương là do trong thời gian đầu điều trị có sự gia tăng quá trình tiêu xương, là một trong những nguyên nhân dẫn đến sự suy giảm nhanh chóng mật độ xương và tăng nguy cơ gãy xương.
Cơ chế mà glucocorticoid tăng cường tiêu xương là sự cảm ứng của chất hoạt hóa thụ thể của phối tử NF-KB (RANKL) và của yếu tố kích thích đại thực bào (MCSF), cả hai đều cần thiết cho quá trình tạo xương và giảm hủy xương thụ thể mồi RANKL (OPG).
Tuy nhiên, glucocorticoid có thể ức chế khả năng phân hủy xương của tế bào hủy xương và phá vỡ thụ thể glucocorticoid trong tiền chất của tế bào hủy xương không chỉ làm đảo ngược những tác dụng này của glucocorticoid mà còn bảo vệ khỏi tác dụng ức chế của chúng đối với sự hình thành xương.
Cơ chế liên quan đến tác động trực tiếp của glucocorticoid trên các tế bào thuộc dòng nguyên bào nuôi; số lượng tế bào giảm do sự ức chế sự sao chép và biệt hóa của tế bào tiền thân nguyên bào tạo xương, và sự gia tăng quá trình chết rụng của nguyên bào xương.
Với sự hiện diện của glucocorticoid, các tế bào trung mô hướng về các tế bào của dòng tế bào mỡ thay vì hướng về các nguyên bào xương.
Glucocorticoid ức chế sự biệt hóa tế bào nguyên bào xương là bằng cách chống lại Wnt / β-catenin, và Wnt là một chất điều hòa quan trọng của quá trình tạo nguyên bào và cũng là một chất ức chế tiêu xương.
Glucocorticoid không chỉ làm suy giảm quần thể tế bào nguyên bào mà còn ức chế trực tiếp và gián tiếp chức năng của nguyên bào xương trưởng thành bằng cách ức chế sự biểu hiện của yếu tố tăng trưởng giống insulin 1 (IGF-1) bởi các tế bào xương.
Glucocorticoid làm giảm sự bài tiết hormone tăng trưởng (GH) và có thể làm thay đổi trục GH / IGF-1 và cũng ức chế việc giải phóng gonadotropin, và kết quả là làm giảm sản xuất estrogen và testosterone, gây thiểu năng sinh dục và mất xương.
Sử dụng canxi và vitamin D bổ sung, sử dụng liều lượng tối thiểu có hiệu quả của glucocorticoid để kiểm soát bệnh cơ bản và thay đổi lối sống đều được khuyến cáo trong việc quản lý GC.
Bisphosphonates được chỉ định để phòng ngừa và điều trị GC, được chỉ định để điều trị bệnh. Bisphosphonates có lợi vì có một giai đoạn tăng tiêu xương sau khi tiếp xúc với glucocorticoid và việc sử dụng chúng giúp ổn định mật độ xương.
Alendronate, risedronate và axit zoledronic ngăn ngừa sự suy giảm sớm BMD do GC. Teriparatide là một lựa chọn để điều trị GC vì glucocorticoid có tác động tiêu cực rõ rệt đến sự biệt hóa và chức năng của nguyên bào xương
Tuy nhiên, teriparatide có hiệu quả hơn alendronate trong việc làm tăng BMD ở cột sống thắt lưng và toàn bộ xương hông.
1.2. Thuốc tác dụng lên hệ thần kinh trung ương
Các loại thuốc có tác động trực tiếp đến hệ thần kinh trung ương có thể có tác dụng có hại trên khung xương và bao gồm thuốc chống trầm cảm và thuốc chống co giật.
1.2.1. Thuốc chống trầm cảm
Việc sử dụng các chất ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine có chọn lọc (SSRI, SNRI) để điều trị trầm cảm có thể liên quan đến loãng xương và tăng nguy cơ gãy xương ở những người ≥ 50 tuổi.
Cơ chế gây bệnh chưa được giải thích rõ nhưng có thể do các thuốc chống trầm cảm biểu hiện sự gia tăng các dấu hiệu sinh hóa của quá trình tạo xương.
1.2.2. Thuốc chống co giật
Người bệnh động kinh có nguy cơ gãy xương cao hơn hoặc phương pháp điều trị của nó có thể ảnh hưởng đến cơ chế bệnh sinh của gãy xương.
Mật độ xương giảm nhiều ở phụ nữ ≥ 65 tuổi khi dùng thuốc chống co giật vì nó có thể gây mất xương.
Quá trình trao đổi chất vitamin D được đẩy nhanh với một số loại thuốc chống co giật và điều này có thể dẫn đến mức 25 hydroxyvitamin D3 thấp, chu chuyển xương cao và cường cận giáp thứ phát làm tăng nguy cơ gãy xương. Những thay đổi này tương quan với loại thuốc chống co giật và thời gian điều trị.
Thuốc chống động kinh được biết là gây ra các enzym gan cytochrom P450 (CYP450) và uridine 5'-diphospho glucuronosyltransferase bao gồm phenytoin, carbamazepine và phenobarbital, và ở liều cao topiramate.
Sử dụng các thuốc này có liên quan đến nguy cơ gãy xương cao hơn so với sử dụng thuốc chống động kinh không gây cảm ứng enzym. Cơ chế liên quan đến việc hydroxyl hóa các chất cặn bã cụ thể dẫn đến sự bất hoạt của 1,25 dihydroxyvitamin D3.
Ngoài ra, thuốc kháng cholinergic thường được sử dụng ở người cao tuổi để điều trị nhiều tình trạng khác nhau. Thuốc này có liên quan đến tăng nguy cơ gãy xương không do chấn thương.
>> Tư vấn về bệnh Cơ Xương Khớp GỌI NGAY 0961 666 383 <<
1.3. Thuốc có tác dụng lên hệ miễn dịch
Các thuốc tác dụng lên hệ miễn dịch có liên quan đến loãng xương bao gồm:
1.3.1. Chất ức chế calcineurin
Chất ức chế calcineurin là chất ức chế miễn dịch được sử dụng kết hợp với glucocorticoid ở bệnh nhân cấy ghép nội tạng và có liên quan đến việc tăng nguy cơ gãy xương. Calcineurin là một phosphatase có tác dụng khử các yếu tố nhân của tế bào T hoạt hóa (NFATs). Nfatc1 rất quan trọng đối với sự hình thành tế bào hủy xương.
Tuy nhiên, loãng xương thường xảy ra trước hoặc trong những tháng đầu tiên của liệu pháp ức chế miễn dịch, do đó cần điều trị sớm. Bổ sung canxi và vitamin D, và thuốc chống hủy xương nên được xem xét để ngăn ngừa mất xương sau khi cấy ghép.
1.3.2. Liệu pháp kháng retrovirus
Thuốc kháng virus được sử dụng để điều trị người bệnh bị ảnh hưởng bởi nhiễm HIV. Nguy cơ loãng xương ở bệnh nhân nhiễm HIV tăng từ 3 đến 7 lần và tăng nguy cơ gãy xương ở nam và nữ nhiễm HIV.
Ngoài ra, nhiễm viêm gan C là một bệnh đồng mắc và có thể góp phần vào nguy cơ gãy xương ở bệnh nhân nhiễm HIV.
Thuốc kháng retrovirus cũng có thể gây mất xương mặc dù cơ chế có thể khác nhau, chẳng hạn như:
- Tenofovir có thể làm thay đổi chức năng thận và gây cường cận giáp thứ phát với tăng tiêu xương.
- Các chất ức chế phiên mã ngược không nuclease có liên quan đến việc giảm nồng độ vitamin D trong huyết thanh và chất ức chế protease có thể làm giảm tín hiệu Wnt và giảm quá trình tạo xương.
1.4. Thuốc chống đông máu
Heparin có hiệu quả trong việc phòng ngừa và điều trị các rối loạn huyết khối tắc mạch. Tuy nhiên, heparin ức chế sự biệt hóa và chức năng của nguyên bào xương, đồng thời, nó làm giảm sự hình thành xương và tăng quá trình tiêu xương.
Ngoài ra, thuốc chống đông máu có hoạt tính đối kháng vitamin K, chẳng hạn như warfarin, cản trở sự hình thành gamma-carboxyglutamate, và do đó ức chế sự tích tụ của osteocalcin trong chất nền xương ngoại bào.
1.5. Thuốc lợi tiểu
Thuốc lợi tiểu quai được sử dụng trong điều trị suy tim sung huyết và nó có liên quan đến việc tăng nguy cơ gãy xương.
Thuốc lợi tiểu quai ức chế tái hấp thu natri và clorua và ức chế tái hấp thu canxi, làm tăng bài tiết qua thận. Điều này dẫn đến tăng chu chuyển xương, giảm mật độ xương và tăng nguy cơ gãy xương do loãng xương.
Ngược lại, thuốc lợi tiểu thiazid gây giữ canxi và tăng canxi huyết thanh, đồng thời ít hoặc không ảnh hưởng đến mật độ xương hoặc nguy cơ gãy xương.
1.6. Thuốc có tác dụng trên đường tiêu hóa
Thuốc có tác dụng trên đường tiêu hóa gây loãng xương là các thuốc ức chế bơm proton. Thuốc ức chế bơm proton thường được sử dụng trong điều trị các rối loạn của đường tiêu hóa trên.
Cơ chế gây loãng xương được giải thích như sau: Bằng cách tăng pH dạ dày, chúng có thể làm giảm sự hấp thụ canxi và có tác động tiêu cực đến cân bằng nội môi của hệ xương.
Mặc dù tác dụng của thuốc ức chế bơm proton đối với nguy cơ gãy xương là rất thấp, nhưng điều trị hợp lý cho những bệnh nhân này bằng canxi và vitamin D.
2. Lời khuyên khi sử dụng thuốc gây nguy cơ loãng xương
Đối với những người bệnh đang sử dụng những thuốc có nguy cơ gây loãng xương có thể nên lưu ý những điều dưới đây:
- Bệnh nhân bị loãng xương thường do một phần nguyên nhân cơ bản của bệnh và cần chẩn đoán để đánh giá về các bệnh liên quan.
- Bổ sung lượng canxi và vitamin D đầy đủ cho những người bệnh loãng xương do thuốc.
- Kết hợp điều trị với các thuốc điều trị loãng xương phù hợp với từng tình trạng bệnh.
- Thực hiện các xét nghiệm dựa trên các bệnh lý cơ bản và đánh giá ban đầu để tìm ra nguyên nhân gây loãng xương.
- Nên sử dụng các thuốc gây loãng xương ở liều thấp nhất, chẳng hạn như liều thấp glucocorticoid giúp giảm thiểu nguy cơ loãng xương và gãy xương.
Chắc hẳn qua bài viết trên, người bệnh có thể nhận biết được những thuốc gây loãng xương. Nếu bạn đang sử dụng những thuốc kể trên, hãy thường xuyên kiểm tra mật độ xương để đảm bảo bạn được điều trị loãng xương sớm nhất.
Nếu bạn đang gặp tình trạng loãng xương, hãy liên hệ theo hotline dưới đây để được tư vấn MIỄN PHÍ.
Tin liên quan
